Jakie ogniwo jest najistotniejsze w terapii mutyzmu wybiórczego?

Gdy efekty terapii nie pojawiają się. Szuka się przyczyny …

Często mówi się o braku indywidualnego podejścia do dziecka. O niedostosowaniu trudności do jego możliwości.
O znikomym zaangażowaniu rodzica, czy bagatelizowaniu problemu przez środowisko placówki wychowawczej.
Te wszystkie czynniki mają istotny wpływ na pojawienie się efektów.

Powyższe argumenty pojawiają się często, a świadczą o tym, że triada terapeutyczna nie współpracuje ze sobą. Zrozumienie istoty tego problemu zademonstruję na podstawie krótkiej charakterystyki każdego z ogniw terapii mutyzmu wybiórczego.

Jaka jest rola specjalisty?

Do jego obowiązków należy przede wszystkim przygotowanie programu terapii i przedstawienie go rodzicowi i nauczycielowi. Przygotowanie i poinformowanie wszystkich pracowników placówki wychowawczej o problemie z jakim mierzy się dziecko. Przekazanie im szczegółowych informacji na temat czynników podtrzymujących mutyzm w szkole/przedszkolu może się odbyć w formie pogadanki, lub krótkiego wykładu podczas rady pedagogicznej, świetnie sprawdzają się krótkie filmiki zawierające odpowiednio przygotowaną treść. Poza kontrolowaniem przebiegu terapii w placówce musi również koordynować działania w środowisku rodzinnym. Ponadto, specjalista powinien objąć pomocą rodziców dziecka np. w formie grupy wsparcia dla rodziców dzieci z mutyzmem wybiórczym. Na takim spotkaniu mogą pojawić się także nauczyciele i inni członkowie rodziny np. dziadkowie. Zadaniem specjalisty jest pełnienie funkcji koordynatora procesu terapeutycznego. Musi żywo reagować na nieświadome wywieranie presji przez otoczenie na dziecko i taktownie ich o tym informować.

Jaka jest rola nauczyciela?

Przede wszystkim nie podtrzymywać mutyzmu w placówce, do której uczęszcza dziecko. A co za tym idzie posiadać wiedzę na temat specyfiki mutyzmu wybiórczego. Tak angażować dziecko, aby nie eksponować jej osoby przed grupą, ale żeby miało ono poczucie przynależności, sprawstwa i nie czuło się inne. Np. podczas organizowania przedstawienia nie odsuwać dziecka od występu, ale wybrać dla niego rolę, która nie jest pierwszoplanowa, może nawet się nie odzywa, ale wykonuje tylko jakieś działanie. Zadaniem nauczyciela jest także pilnowanie, aby dziecku nie została przyklejona łatka „niemowy” wśród dzieci. Musi żywo reagować na próby zaszufladkowania, czasami należy ten temat poruszyć podczas zebrania z rodzicami, aby sami mogli porozmawiać, ze swoimi dziećmi. Zadaniem nauczyciela jest ściśle współpracować z rodzicem i specjalistą, tzn. musi na bieżąco przekazywać informacje na temat funkcjonowania dziecka w grupie, szczególnie w przypadku trudności, jakie napotyka.

Jaka jest rola rodzica?

Chyba najtrudniejsza do spełnienia. Rodzic nie może potraktować tego zadania, jako swojej pracy, którą zostawia i wraca do domu. To właśnie odróżnia go od pozostałych ogniw terapii mutyzmu wybiórczego. Rodzic po pierwsze musi zdać sobie sprawę z problemu z jakim mierzy się jego dziecko. Następnie zaakceptować i pogodzić się z tym faktem. Gdy osiągnie ten etap powinien zastanowić się nad postawą swoją i środowiska domowego, czy przypadkiem nie wywierają presji na dziecko. Jeśli tak jest, to z pomocą specjalisty powinien zmodyfikować swoją postawę i pozostałych członków rodziny, aby nie wywierać presji na dziecku, ale zawsze stwarzać okazje do mówienia. Istotna jest również wiedza rodzica o specyfice mutyzmu wybiórczego, aby był krytyczny wobec propozycji terapeuty i nauczyciela. Rodzic najlepiej zna swoje dziecko i tą wiedzą powinien podzielić się z nauczycielem i specjalistą. Te informacje mogą ułatwić im nawiązanie kontaktu z dzieckiem.
Rodzic musi mierzyć się nie tylko z trudnościami swojego dziecka, lecz często także ze swoimi lękami. Istotne jest to, aby swoją postawą mógł pokazać dziecku, że nad lękiem można zapanować.

Dlaczego tak istotna jest współpraca między nauczycielem, rodzicem i specjalistą?

Rodzic, nauczyciel i specjalista między innymi od współpracy tej triady uzależnione są postępy w terapii. Bardzo istotne jest pierwsze spotkanie, podczas którego ustalone zostaną podstawowe zasady współpracy i komunikacji. Przepływ informacji jest istotny z tego względu, że każdy z tej trójki może popełniać błędy, a gdy komunikacja jest na dobrym poziomie szybko można je wyeliminować. Kolejną kwestią jest rozsądne stawianie celów terapeutycznych oraz zdanie sobie sprawy, o „krokach do przodu i do tyłu”. Terapia dziecka z mutyzmem wybiórczym uzależniona jest od wielu czynników, gdybyśmy mieli ją rozrysować, mogłaby by przypominać sinusoidę, której szczyt raz pnie się wysoko, a raz opada, by za chwilę znowu wystrzelić w górę. Bez aktywnej współpracy i spójnych zasad, poszczególne ogniwa mogą wchodzić sobie w drogę, mogą nieświadomie wzmacniać presję i spowalniać efekty terapii.

Michał Nochowicz
logopeda, kynoterapeuta